Trong thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc triển khai hệ thống MES (Manufacturing Execution System) không chỉ là một lựa chọn hang đầu mà còn là một yếu tố không thể thiếu nếu muốn doanh nghiệp sản xuất có được những lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững. Tuy nhiên, việc triển khai hệ thống MES vẫn là một quá trình tương đối phức tạp và đòi hỏi nhiều sự chuẩn bị của doanh nghiệp để dự án đi đến thành công.
Sau đây là quy trình chuẩn 9 bước để giúp doanh nghiệp sản xuất triển khai hệ thống MES thành công và hiệu quả:
Bước 1: Hiểu rõ mục tiêu khi triển khai hệ thống MES
Mục tiêu rõ ràng là chìa khóa quan trọng nhất khi tiến hành triển khai hệ thống MES. Trước khi bước vào quá trình này, những nhà quản trị cần phải đặt ra câu hỏi căn bản: “Mục tiêu cuối cùng của chúng ta là gì?”
Việc này không chỉ là một bước đầu tiên mà còn là một phần thiết yếu không thể thiếu khi lập kế hoạch cho mọi dự án. Sự hiểu biết sâu sắc về các mục tiêu này sẽ hướng dẫn cho quá trình triển khai diễn ra một cách thuận lợi và đúng hướng. Đồng thời, khi mục tiêu triển khai hòa hợp với chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, việc lựa chọn và xây dựng hệ thống MES tối ưu cũng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
Để quá trình triển khai MES đạt được mục tiêu đặt ra, doanh nghiệp nên chia nhỏ mục tiêu thành những bước cụ thể và dễ thực hiện, giúp cho quá trình triển khai sau này trở nên nhẹ nhàng hơn. Đồng thời hỗ trợ trong việc đánh giá và dự đoán kết quả ở từng giai đoạn triển khai dự án. Sau khi xác định chính xác các mục tiêu, Doanh nghiệp cũng cần phải duy trì sự tập trung vào mục tiêu này suốt quá trình dự án. Việc xác định mục tiêu cũng là căn cứ quan trọng để lựa chọn được nhà cung cấp phù hợp.
Bước 2: Đánh giá mức độ sẵn sàng cho kế hoạch triển khai hệ thống MES
A. Về kỹ thuật
Triển khai hệ thống MES chính là một trong những bước đầu tiên trong quá trình chuyển đổi số sản xuất. Vì vậy việc xây dựng một nền tảng kỹ thuật vững chắc là bước cơ bản và không thể thiếu. Rất nhiều doanh nghiệp đã gặp khó khăn do thiếu chuẩn bị sẵn sàng về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, dẫn đến việc xuất hiện nhiều lỗ hổng trong quá trình triển khai và ảnh hưởng đến sự liên kết giữa các giai đoạn triển khai. Để tránh tình trạng này, việc đánh giá chính xác mức độ sẵn sàng kỹ thuật là rất quan trọng. Một sự đánh giá sai lệch có thể dẫn đến việc lựa chọn công nghệ không phù hợp hoặc thiết lập quy trình triển khai không đạt hiệu quả mong muốn.Khi một doanh nghiệp tự đánh giá và nhận thấy chưa sẵn sàng về nền tảng kỹ thuật số, một gợi ý doanh nghiệp đó nên tham khảo là tìm đến sự giúp đỡ chuyên môn từ một đơn vị cung cấp các giải pháp công nghệ thông tin.
B. Về các yếu tố khác
Như đã đề cập ở trên, việc triển khai hệ thống MES là một quá trình phức tạp, thường đòi hỏi thành lập một đội dự án riêng, với đầy đủ nguồn nhân lực để đảm bảo dự án theo đúng tiến độ và thu về kết quả như mong đợi.
Bên cạnh đó cũng cần cân nhắc các tiêu chí khác như nguồn tài nguyên, ngân sách, phạm vi áp dụng,..
Bước 3: Thành lập đội dự án MES
Triển khai một hệ thống quản lý sản xuất MES không chỉ là một dự án đơn thuần mà còn ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của hoạt động sản xuất. Để đảm bảo quá trình triển khai diễn ra một cách suôn sẻ và hiệu quả, việc thành lập một đội dự án chuyên nghiệp là cực kỳ quan trọng.
Đội dự án MES phải bao gồm những cá nhân có cái nhìn tổng thể và hiểu rõ sâu sắc về tầm quan trọng của việc thay đổi hệ thống quản lý sản xuất. Họ cần phải được tín nhiệm và tin cậy trong tổ chức, có khả năng lãnh đạo và quản lý để đảm bảo rằng dự án sẽ được triển khai đúng theo kế hoạch và đạt được kết quả mong muốn, đồng thời cần có đủ các kiến thức và kỹ năng chuyên môn cần thiết trong lĩnh vực quản lý sản xuất và CNTT. Đội ngũ quản lý sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo rằng mọi khía cạnh của dự án được quản lý và điều hành một cách chặt chẽ và hiệu quả.
Bước 4: Lựa chọn giải pháp MES phù hợp
Việc chọn lựa một hệ thống điều hành sản xuất MES phù hợp đòi hỏi doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo rằng giải pháp sẽ đáp ứng được các tiêu chí quan trọng sau đây:
- Cải thiện quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm.
- Giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động nhân công trong nhà máy.
- Hỗ trợ việc tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm thời gian sản xuất.
- Tích hợp một cách mượt mà và hiệu quả với các hệ thống sẵn có trong doanh nghiệp, chẳng hạn như hệ thống ERP.
Quyết định về việc chọn lựa giải pháp này là một quá trình quan trọng, nên được tiến hành thông qua sự thảo luận và đánh giá kỹ lưỡng từ các thành viên trong nhóm dự án cũng như từ ban lãnh đạo. Mọi ý kiến và câu hỏi từ mọi phía trong doanh nghiệp cần được lắng nghe và xem xét một cách cẩn thận để đảm bảo sự hài lòng và hiệu quả của quá trình triển khai.
Bước 5: Chọn Nhà Cung Cấp MES Thích Hợp
Việc lựa chọn một đối tác cung cấp phù hợp là chìa khóa quan trọng giúp quá trình triển khai hệ thống MES diễn ra một cách trơn tru và hiệu quả hơn. Khi đưa ra quyết định về đối tác cung cấp dịch vụ và giải pháp, việc đánh giá nên dựa trên một loạt các tiêu chuẩn được xác định trước. Dưới đây là một số câu hỏi có thể giúp bạn xác định tiêu chuẩn đánh giá phù hợp:
- Các dự án thực tế mà nhà cung cấp đã thực hiện trước đó?
- Kinh nghiệm và hiểu biết sâu rộng về việc cung cấp các giải pháp công nghệ?
- Mức độ hiểu biết về ngành công nghiệp sản xuất mà doanh nghiệp của bạn hoạt động?
- Khả năng tích hợp của giải pháp với hệ thống hiện có trong doanh nghiệp?
Bước 6: Lập kế hoạch thực hiện dự án chi tiết
Bước tiếp theo của quy trình triển khai dự án MES là giai đoạn thực sự khởi đầu của toàn bộ quá trình. Tại đây, việc xác định nguồn lực, tiêu chí thành công, và rủi ro cùng việc xác định phạm vi của dự án là vô cùng quan trọng. Các nhiệm vụ chính cho dự án sẽ bao gồm việc tổ chức các cuộc họp giữa các bên quản lý dự án để thiết lập kế hoạch triển khai từng giai đoạn một một cách cụ thể. Quá trình này sẽ giúp định rõ các nguồn lực cần thiết để đảm bảo kế hoạch được thực hiện đúng theo tiến độ.
Bước 7: Khảo sát nhà máy
Khảo sát nhà máy trước khi triển khai hệ thống MES là bước cần thiết để đảm bảo sự phù hợp và hiệu quả của hệ thống. Quá trình này sẽ cung cấp một cái nhìn chi tiết về tình trạng và nhu cầu của nhà máy, từ đó giúp nhà cung cấp phần mềm định hình và điều chỉnh giải pháp phù hợp. Đồng thời, khảo sát cũng sẽ giải quyết các vấn đề cụ thể như:
- Khả năng chuẩn hóa dữ liệu từ hệ thống SCADA của máy móc.
- Chuyển đổi dữ liệu nhập thủ công vào hệ thống phần mềm.
- Cần bổ sung thiết bị điện tử nào để hỗ trợ vận hành hệ thống MES.
- Phương pháp kết nối máy móc và hệ thống phần mềm trên các dây chuyền cũ và cần bổ sung các hệ thống CNTT nào tại nhà máy.
Sau khi các yêu cầu đã được xác nhận, quá trình thiết kế, phân tích lập trình và phát triển hệ thống MES sẽ được tiến hành. Trong quá trình này, điều quan trọng là phải xác định xem nhà cung cấp giải pháp có sẵn lòng tùy chỉnh phần mềm theo yêu cầu cụ thể của từng nhà máy hay không, vì điều này sẽ ảnh hưởng đến mức độ phản hồi của giải pháp đối với những yêu cầu riêng biệt của từng doanh nghiệp.
Bước 9: Chuyển giao và đào tạo
Khi quá trình triển khai hệ thống MES đã hoàn thành, để tối ưu hóa lợi ích từ việc chuyển đổi số này, việc đào tạo là không thể thiếu. Đội ngũ nhân viên trực tiếp sử dụng hệ thống cần được đào tạo một cách toàn diện.
Phương pháp “train the trainer” là phương pháp phổ biến được sử dụng. Theo đó, nhà cung cấp sẽ đào tạo đội ngũ Key Users của doanh nghiệp, người sau này sẽ trở thành người chuyên nghiệp trong việc sử dụng và quản lý hệ thống. Key Users này sau đó sẽ đào tạo lại cho người dùng cuối (End Users), tức là toàn bộ nhân viên trong tổ chức.
Phương pháp này giúp người dùng chính (Key Users) nắm vững kiến thức về hệ thống và có khả năng điều hành hệ thống khi đưa vào hoạt động chính thức. Họ sẽ chịu trách nhiệm đào tạo và hướng dẫn người mới khi có thay đổi hoặc bổ sung nhân sự. Kết quả là quá trình sử dụng hệ thống MES sẽ diễn ra một cách trơn tru và hiệu quả trong quá trình vận hành nhà máy.
Kết luận